Psikolojik Esneklik Nedir? Neden Önemlidir?

Psikolojik esneklik, insanların kısa sürede elde edebileceği haz, duygu ve dürtüleri kontrol ederek uzun vadeli hedeflerine yönelebilme kapatisesidir.

Ayrıca psikolojik esneklik, zamanın akışına yönelik farkında olma durumunu da içerir. Yani, bazı deneyimler artık geçmişte kalmış, bazıları henüz yaşanmamış ve bazıları da kaçınılmaz olarak hiç yaşanmayacaklar. İşte bu durumun farkında olmak ve buna uygun davranmak esnekliğin bir parçasıdır.

Psikolojik esneklik düzeyi yüksek olan kişiler çevrelerinde yaşanan değişimlere daha hızlı uyum sağlayarak, psikolojik olarak sağlıklı olma durumunu koruyabilir. Psikolojik esneklik sayesinde davranışlarımız, hedeflerimiz ve inançlarımız uyumlu birer bütün olarak birbirlerini tamamlar. Bu sayede zorlu koşullar altında ortaya çıkan yeni durumlara uyum sağlayarak psikolojik sağlığımızı korumaya devam edebiliriz.

Psikolojik Esnekliğin Özellikleri

Daha yakından bakmak gerekirse psikolojik esnekliğin temel özellikleri 3 başlık altında incelenebilir:

• Uyumlanma: Psikolojik esnekliğin bir parçası, geçmişe veya geleceğe dair olan durumları düşünmek yerine mevcut olan duruma odaklanmak ve uyumlanmaktır. Geçmişte yapılan davranışların pişmanlığı veya başımıza gelen talihsiz olayların üzüntüsünü yaşamak ya da geleceğe yönelik durumların endişesine kapılmak, bugün ki davranışları, düşünceleri ve duyguları arka plana atmaya sebep olur. Esneklik ise içerisinde bulunulan anı ve mevcut koşulları kabul ederek, bir değişim arzusu varsa bu koşullar içerisinde neler yapılabileceğine odaklanma becerisiyle ilişkilidir.

• Açık olma: Yeni yaşam deneyimlerine, yeni duygu ve düşüncelere açık olmak psikolojik esnekliğin bir parçasıdır. Bazı kalıp yargılara ve düşüncelere ya da rutin davranışlara takılmamak, bunların karşısına yeni deneyimleri koyabilmek ve alternatif düşünceler geliştirebilme durumu açık olmanın bir parçasıdır.

• Kabullenme: Psikolojik esnekliğin bir diğer parçası da, bazı zor olayları ve beraberinde getirdikleri duyguları kabul etmektir. Bu durum, zor duyguları bastırmamak veya onlardan kaçmamak olarak açıklanabilir. Bu sayede yaşanılan tecrübeler olumsuz dahi olsa onlardan öğrenilebilecek ve yorumlanabilecek pek çok şey olduğu düşünülebilir.

Psikolojik Esneklik ve Psikolojik Sağlık

İnsan yaşamı boyunca esnekliğin özelliklerinden az ya da çok faydalanır. Günlük hayatımızda bu ihtiyaç çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir. Esnekliğin psikolojik sağlığımız üzerindeki etkilerini daha iyi anlayabilmemiz için karşılaştığımız bazı durumlar şunlardır:

• Beklenmedik durumlar: Ani alınan olumsuz haberler insanlar için oldukça sarsıcı olabilir. Bu durumlar çözümsüzlüğe ve çaresizliğe sebep olduğu zaman, zihinsel olarak daha yorucu olacaktır. Bu duygulara kapılıp kaybolmamak, çaresizliğin yerine daha çözüm odaklı ve bu aşamadan sonra neler yapılabileceğine odaklanma becerisi psikolojik esnekliktir. Bu beceri ne kadar güçlü olursa aksiliklerle başa çıkabilmek de o kadar kolaylaşacaktır.

• Kaygı ile kurulan ilişki: Kaygılı düşünceler hemen herkesin yaşayabileceği olağan durumlardır. Ancak kontrolü kaybettiğini ve bu kaygılı düşüncelerin kendisine zarar verebileceğini düşünen bir kişi, bu durumdan daha çok etkilenecektir. Bu noktada esneklik, kaygılı düşüncelerin varlığının ve olağan bir durum olduğunun kabul edilmesiyle bilrikte onların duygu durumu üzerindeki olumsuz etkisini azaltacaktır. Çünkü kişinin kendisine yönelik garipsediği ve yadırgadığı bir durumun varlığı, çok daha olumsuz ve tekrar edici bir kısır döngü yaratabilir.

• Davranış ve duyguların kontrolü: Davranışların ve duyguların uyumluluğu psikolojik sağlık açısından önemlidir. İnsan genellikle davranışlarına eşlik eden duyguları sayesinde daha sağlıklı bir psikolojide olur. Ancak bazen olumsuz veya aşırı duygulara yenilen davranışlar beraberinde pişmanlığı ve olumsuz sonuçları getirebilir. Bu durumları kabul ederek, onlardan öğrenmek gelecekte yaşanabilecek benzer senaryolarda daha doğru kararlar verilmesini ve kişinin kendisiyle daha uyumlu olduğunu hissetmesini sağlayacaktır.

Psikolojik esnekliğin gelişmesinde kabul ve kararlılık terapisinin etkisi olduğu bilinmektedir. Özellikle kabul ve kararlılık perspektifinden, zorlayıcı yaşam deneyimleri karşısında bazı olayları ve düşünceleri olduğu gibi kabullenmek esnekliğin özellikleriyle doğrudan örtüşmektedir.

Psikolojik Esnekliğin Önemi

Psikolojik esneklik, zihinsel becerilerin önemli bir parçasıdır. Yeni durumlar ve beklenmedik sürprizler karşısında hızlıca hareket edebilme ve çözüm odaklı olabilme becerisi sağladığı için psikolojik sağlıkla doğrudan ilişkilidir. Bu tarz durumlar her insanın hayatında olabileceği için esneklik de her insanın ihtiyaç duyduğu bir özelliktir.

Günlük olaylar karşısında stresi yönetebilme ve pozitif kalabilmeye sağladığı katkı sayesinde esneklik insan psikolojisinde kritik bir rol oynar. Yüksek bir farkındalık düzeyi, düşüncelerle kurulan daha sağlıklı bir ilişki ve kendine karşı eleştirel olabilme durumu sağlaması sayesinde yaşamın değişken yapısına karşı insanı korur.

Son Söz

Psikolojik esnekliğin ne olduğunu ve özelliklerini açıkladığımız bu makalede, psikolojik sağlık için esnekliğin öneminden de bahsetmeye çalıştık. Psikolojik esnekliğin geliştirilebilir bir özellik olduğunu hatırlatalım. Esneklik sayesinde kişinin stres, ani gelişen durumlar ve olumsuz yaşantılarla başa çıkma gibi pek çok durumda işlevselliğine katkı sağlayacağını da vurgulamak gerekir.