Obsesif kompulsif bozukluk (OKB) olarak bilinen durum, psikolojik bir rahatsızlıktır. Bu rahatsızlık obsesif düşüncelerin (takıntılı düşünceler) tekrarlı olarak yaşanmasına ve bu düşüncelerden yola çıkarak bazı kompulsif davranışlara (zorlantı davranış) sebep olur.
Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Nedir?
Psikolojik bir rahatsızlık olan OKB, takıntılı düşüncelerin ve zorlantı davranışlarının ortaya çıkmasıyla bilinir. Belirtilerine ve türlerine göre kişiden kişiye farklılaşmalar olsa da düşüncelerin ve davranışların kontrol edilememesi, hastalardan en sık duyulan ortak şikayettir. Yani bu şikayet, düşüncelerle ve davranışlarla kurulan ilişkinin bozulması olarak da açıklanabilir.
Takıntılı düşünceler ve zorlantı davranışları sonucunda bireyin günlük yaşamı olumsuz anlamda ve ciddi bir şekilde etkilenir. Birey günlük işlevlerini yerine getirmekte zorlanacağı ve kendi durumundan kaynaklı aşırı rahatsızlık duyacağı bir konumda olabilir.
OKB, yaygın görülen ve karmaşık yapısı olan bir psikolojik rahatsızlıkdır. Bu karmaşık yapının sebeplerinden birisi de, kaygılı düşüncelerle obsesyon ve kompulsiyonların arasındaki güçlü ilişkilidir. Yani sorun sadece düşüncenin ya da davranışın içeriği değil, aynı zamanda onun varlığını kontrol edememek ve sonucunda ortaya çıkabilecek kötü durumların olduğunu düşünmektir. Elbette her türü için farklı odak ve önem noktaları vardır.
Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Türleri
OKB’nin birkaç türü vardır. Her bir tür için farklı belirtiler ve o türe özgün koşullar bulunmaktadır. Ayrıca bütün psikolojik rahatsızlıkar bireyden bireye değişen özellikler göstermektedir. Bu sebeple her birey için bu rahatsızlığın farklı deneyimlendiğini ve bireyden bireye farklılıkların olduğunu da unutmamak gerekir. Belirtilerin ve türlerin sınıflandırılmasında en genel ve çoğunlukla pek çok kişide ortak olarak bulunan durumlar ifade edilmektedir.
- Bulaşma ve temizlik
- Kuşku ve kontrol
- Zarar verme
- Cinsellikle ilişkili
- Dini içerikli
- Simetri, sıralama, sayma
- İstifleme (biriktirme ve saklama)
- Dokunma
Bu listedeki türler, temel ve en yaygın görülen türlerdir. Daha fazla OKB türünün de olduğu ve bu türlerin her birinin ayrıcı özellikleri olduğu bilinmelidir.
Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Belirtileri
Obsesif kompulsif bozukluğun belirtileri oldukça değişkendir. Bireyden bireye değişiklik gösterdiği gibi bireyin içerisinde yaşadığı toplumun ve kültürün özelliklerine göre de değişken olabilir. Her bir alt tür için farklı belirtiler kendisini göstermektedir. Toplumda en sık görülen bazı belirtileri, obsesyon ve kompulsiyon olarak iki başlık altında listeleyebiliriz.
Obsesyon (Takıntı) Belirtileri
- Aşırı kuşku/şüphe düşünceleri
- Mikrop/pislik bulaşma kaygısı
- Düzen/simetri için aşırı dikkat
- Aşırı kusursuzluk beklentisi
- Uygunsuz davranışlar yapma kaygısı
Kompulsiyon (Zorlantı) Belirtileri
- El sıkışmaktan kaçınmak
- Sürekli el yıkamak/duş almak
- Uzun süre banyo yapmak
- Eşyaları toplama ve biriktirme
- Kapı kollarını tutmamak
- Kelimeleri ve düşünceleri tekrarlama
- Ocak, elektrikli eşyalar ve kilitleri kontrol etmek
Bu belirtilerin bir kişide var olması, onun kesin olarak hastalık tanısı alacağı anlamına gelmez. Bu belirtiler belirli koşullar altında, çok sık ve kişinin bu durumu kontrol edemeyeceğini düşündüğü yoğunlukta gerçekleşiyorsa bir uzmana başvurulabilir. Uzman değerlendirmesi neticesinde daha sağlıklı bir sonuca ulaşılacağı unutulmamalıdır. Bahsedilen belirtiler sadece bir ipucudur, tek başlarına kesin ve net bir bilgi sağlayamazlar.
Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Tedavisi
OKB tedavisi, kişinin bir sorun hissetmesi ve bir uzmana başvurmasıyla birlikte başlar. Çünkü bu rahatsızlığın temel özelliklerinden birisi olarak kişi obsesif düşüncelerini ve kompulsif davranışlarını mantıklı bir hale getirir. Onları neden yaptığı için kişinin kendisini ikna ettiği gerekçeleri vardır. Bu sebeple bir uzmana başvurma oranı diğer psikolojik rahatsızlıklara kıyasla daha az olabilmektedir.
Bu rahatsızlık, uzun sürede gelişen ve kronik olarak devam etme eğilimi olan bir yapıdadır. Bu sebeple oluşumu ve gelişimi kadar tedavi süreci de kişiden kişiye değişmekle birlikte zaman alabilmektedir. Ancak etkili bir tedavi ile birlikte gözle görülür ve neredeyse tamamen iyileşmeye yakın sonuçlara ulaşılabilmektedir.
OKB tedavisi için farklı yöntemler olduğu söylenebilir. Psikoterapi ya da ilaç tedavisi iki etkili ve temel tedavi türüdür. Ayrıca psikoterapinin ve ilaç tedavisinin bir arada sürdürülmesi de bir seçenektir. Psikoterapi aracılığıyla obsesif düşünceler ve kompulsif davranışlar arasında sebep-sonuç ilişkisi kurulur. Bu ilişkinin önemli bir basamağı, düşüncelerin kontrol edilebilirliği ve düşüncelerin oluşum süreçleriyle ilişkilidir. Özellikle bilişsel davranışçı terapi, obsesyon ve kompulsiyonların azaltılmasında oldukça etkili olduğu bilinen ve düşünceler ile davranışlara yoğunlaşan bir psikoterapi türüdür.
