Psikolojik sağlamlık ya da bir diğer adıyla psikolojik dayanıklılık, insanın yaşam boyunca karşılaştığı zorluklarla psikolojik olarak baş edebilme kabiliyetidir.
Psikolojik sağlamlık, zorluklar karşısında sahip oldunan psikolojik direnç olarak da düşünülebilir. Daha yüksek psikolojik sağlamlığa sahip kişiler benzer bir olay yaşadıklarında daha düşük psikolojik sağlamlığa sahip kişilere kıyasla bu olaydan olumsuz anlamda daha az etkilenerek atlatabilirler.
Psikolojik Sağlamlık (Dayanıklılık) Nedir?
Sağlamlık, dayanıklılık ya da direnç kelimeleri zihinlerde oldukça benzer anlamları canlandırıyor. Dayanıklı bir duvar, daha az dayanıklı bir duvara göre nasıl daha kolay zarar görürse, psikolojik dayanıklılığı yüksek bir insan da benzer şekilde psikolojik olarak daha az zarar görecektir. İşte bu durum zihinsel sağlamlık için kısa ve net bir betimleme olabilir.
Psikolojik Sağlamlığın Özellikleri Nelerdir?
Psikolojik dayanıklılığı yüksek kişilerin bilinen bazı ortak özellikleri şu şekilde listelenebilir:
- Gerektiğinde çevrelerinden yardım isteyebilirler: İnsanın zorlandığı durumlar karşısında yakın çevresinden yardım ve destek talep etmesi oldukça sağlıklı bir davranıştır. Bu desteği başkalarına göre daha rahat talep edebilen kişilerin psikolojik sağlamlık düzeylerinin daha yüksek olduğu bilinmektedir.
- Güçlü başa çıkma becerileri vardır: Zor durumlar karşısında yılgınlığa ve umutsuzluğa kapılmak yerine mücadele etmeyi başarabilirler.
- Problemler karşısında olumsuzluklara değil, çözüme odaklanırlar: Olumsuz duygu ve düşüncelere kapılmak çoğu zorlayıcı durum karşısında oldukça kolaydır. Ancak bu olumsuz duyguların zamanında aşılması için yeni bir düşünce ve duygu durum oluşturmak bir beceridir.
- Zorlayıcı koşullar altında kendilerini ve stresi yönetmede iyidirler: Stres yönetimi oldukça önemlidir. Stresin getirdiği yorgunluk ve tükenmişlik hissini aşmak için kişinin kendisini iyi tanıması ve yönetebilmesi gerekir.
- Kendilerine yönelik olumlu duygu ve düşünceleri güçlüdür: Öz şefkat da denilebilecek bu durum, kişinin çevresinde olup biten zorlayıcı olayların kendisiyle ilişkili olan ve olmayan kısımlarını etkili bir şekilde ayırabilmesini ifade eder. Gereğinden fazla kendisini suçlayıcı bir düşünce tarzı beraberinde sağlıksız kararları ve psikolojik etkileri de getirecektir.
Bütün bu özellikler bir araya geldiğinde, güçlü bir hayatta kalma içgüdüsü ve becerisi gözlemlenmektedir. Karşılaşılan zorluluklara yönelik etkili müdahaleler yapılması ve bu süreçte sosyal destek arayışının varlığı bu durumu destekler niteliktedir.
Psikolojik Sağlamlık Hangi Durumlarda Önemlidir?
Psikolojik dayanıklılık pek çok yaşam olayı karşısında oldukça önemli bir role sahiptir. Bu olaylar kişiden kişiye değişmekle birlikte, psikolojik sağlamlığın önemli bir rol oynadığı bilinen bazı kritik olaylar şunlardır:
- Kayıp yaşamak
- Boşanma veya ayrılık
- Doğal afetler
- Maddi zorluklar yaşamak
- Ciddi bir hastalık geçirmek
- İşini kaybetmek
Bu gibi durumlarda psikolojik sağlamlığı düşük olan kişiler daha kolay umutsuzluğa ve paniğe kapılarak, sorunlardan kaçmak için yollar aramaya başlarlar. Psikolojik sağlamlığı daha yüksek kişiler ise karamsarlığa kapılmak yerine mevcut durumda ne yapılabileceğini daha çok düşünürler. Ayrıca, kontrol edemeyecekleri şeyleri düşünerek paniğe kapılmak yerine kontorlünün daha fazla olduğu kısımlara odaklanırlar. Bu sayede çözüm arayışı beraberinde çözüm için çabalamayı ve sorunlardan kaçmak yerine onlarla yüzleşmeyi ve baş etmeyi öğrenmeyi getirir.
Psikolojik Sağlamlığı Güçlendirmek
Psikolojik sağlamlığın bir özelliğinin de ihtiyaç duyulduğunda yardım isteme becerisi olduğunu belirtmiştik. Her insan, tek başına fiziksel veya psikolojik olarak üstesinden gelemeyeceği durumlarla karşılaşabilir. Bu gibi durumların üstesinden daha kolay gelebilmek ve daha az zarar görmek için psikolojik sağlamlığı güçlendirmek oldukça önemlidir. Psikolojik olarak daha dayanıklı olabilmek için başvurulabilecek bazı kaynakları listeledik.
Yakın çevre: Psikolojik olarak zorlanılan ve yardıma ihtiyaç duyulan zamanlarda ilk ulaşılabilecek kişiler en yakında olanlardır. Destek arayışı ve talebi, dayanıklılığı da güçlendiren bir eylemdir.
Kitaplar ve dijital kaynaklar: Stresle baş etme yöntemleri ve zorlayıcı yaşam deneyimlerinin nasıl ele alınabileceğine dair pek çok bilimsel kaynak bulunmaktadır. Bunlara ek olarak, başka kişilerin kendi baş etme hikayelerini anlattığı kitaplar da oldukça etkili olabilir.
Psikoterapi: Bir uzmana başvurmak da psikolojik sağlamlık becerilerinin güçlendirilmesi için etkili olabilir. Özellikle psikoterapide öğrenilen pek çok bilimsel temelli yöntem, hayat boyu kullanılabilecek yetenekler haline geldiği için yalnız geçmişe ve bugüne değil, geleceğe de katkı sağlar. Bilişsel yeniden yapılandırma gibi düşüncelerin ve olayların kişi tarafından tekrar incelendiği kanıt temelli yöntemlerin bu konuda oldukça başarılı olduğu bilinmektedir.
Son Söz
Psikolojik sağlamlığı yüksek kişiler daha az olumsuz olay yaşamazlar. Bu olaylar karşısında daha az kaygı ve üzüntü de hissetmezler. Sadece yaşanılan olumsuz olaylarda ve hissedilen olumsuz duygular da, umutsuzluğa ve çaresizliğe sebep olabilecek kısımlara daha az odaklanırlar. Bu durum psikolojik olarak sağlıklı bir baş etme mekanizmasıdır.
Comments are closed.